Let op bij kwik uit oudere apparaten
In veel huishoudelijke en professionele apparatuur is kwik verwerkt. Denk bijvoorbeeld aan elektronica met kwiklampen, TL verlichting en spaarlampen. Als daaruit kwik vrijkomt is het gezondheidsrisico relatief klein. Sommige apparaten bevatten echter genoeg kwik om zowel op korte als lange termijn gezondheidsschade te veroorzaken. Dit zijn vooral (koorts)thermometers (0,5-3 gram kwik), oude bloeddrukmeters (150 gram) en barometers (100-900 gram).
Blootstelling
Kwikdamp kan soms jarenlang vrijkomen, waarbij de inhalatie schadelijk is. Inhalatie kan ook onbewust zijn, bijvoorbeeld bij een oude niet goed opgeruimde lekkage. Kwikdamp ruik je niet en blijft vaak bij de grond hangen. Vooral kinderen, zwangeren en mensen met een verminderde nierfunctie zijn extra kwetsbaar.
Gezondheidseffecten
Het geïnhaleerde kwik lost op in het bloed. Daar kan het eenvoudig celmembranen passeren en zich binden aan diverse cellulaire eiwitten, die daarbij hun functie verliezen. Ook hoopt kwik op in hersenen en nieren.
Acute klachten kenmerken zich bijvoorbeeld als kortademigheid, hoesten, rillingen, koorts (‘metaaldampkoorts’), hoofdpijn, misselijkheid, braken, diarree en gevoel van zwakte. Kenmerkend kunnen ook speekselvloed en metaalsmaak in de mond zijn. Zeer hoge blootstelling, bijvoorbeeld bij verwarming van kwik, kan levensbedreigend zijn.
Chronische blootstelling
Bij chronische blootstelling aan kwikdamp treden vooral klachten gerelateerd aan het centrale zenuwstelsel op. Bijvoorbeeld:
- tremoren,
- prikkelbaarheid,
- problemen met concentreren en kortetermijngeheugen,
- achteruitgang in zenuwgeleiding en oog-handcoördinatie.
Maar ook de nierfunctie kan verslechteren.
Bij kinderen treden ook andere verschijnselen op:
- jeuk of pijn aan vingers, tenen en soms de handen.
- soms ook met roze verkleuring van voeten en neus, later overgaand in blauw met zwelling.
- transpiratie,
- spierzwakte,
- lusteloosheid,
- lichtschuwheid,
- ontsteking van tandvlees.
Rol van de huisarts
Bij een vermoede kwikvergiftiging kan voor diagnostiek en behandeling verwezen worden naar het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum (NVIC) of het ziekenhuis. Voor de niet-medische afhandeling van het incident (adviseren over opruimen, informeren en nazorg) kan de GGD betrokken worden.
Opruimen
Als het kwik vrijkomt, kan dit in vele, soms bijna onzichtbaar kleine zilverkleurige bolletjes uiteenspatten en in kieren en vloerbedekking verstopt raken. Daaruit ontsnapt vervolgens langzaam kwikdamp. Kwik opruimen vereist veel zorgvuldigheid en kan bij onjuist handelen de blootstelling juist vergroten. Voor bepaalde situaties heeft het RIVM specifieke opruimprotocollen opgesteld. In andere situaties moet een professioneel bedrijf het kwik opruimen. Vraag afdeling Milieu en Gezondheid van GGD regio Utrecht om advies bij kwikincidenten.
Meer lezen
De GGD hanteert bij kwikincidenten de landelijke GGD-richtlijn (2011, wordt binnenkort herzien). Burgers kunnen voor informatie verwezen worden naar de GGD website www.ggdleefomgeving.nl. Bij alle vermoede kwikblootstelling is het zinvol de GGD te betrekken.